Zo’n vijfendertig jaar geleden kwamen schoorvoetend enkele Belgische bieren ons land binnen – een van die nieuwelingen was Hoegaarden, een witbier. De naam van dat biertype lijkt logisch: het blijft ongefilterd en is melkbleek, gebroken wit van kleur. Toch is wit bier allesbehalve witbier.

Hoegaarden, een Vlaams-Brabantse gemeente, is naamgever van het bekendste witbiermerk ter wereld. Dat witbier werd in die streek gretig gedronken tot er in de jaren vijftig van de vorige eeuw stevig de klad in kwam: al snel sloot de laatste witbierbrouwer de poort. Melkboer Pierre Celis miste zijn favoriete bier echter deerlijk en in 1966 voegde hij daad bij woord en brouwde zijn eerste, eigen witbier, in zijn geboortedorp en vernoemde het daar naar. Een bedreigde biersoort werd voor uitsterven behoed en werd mateloos populair.

Maar, een wit bier is het niet, al doen naam en uiterlijk anders vermoeden. Het is een Babylonische spraakverwarring: het biertype vindt zijn oorsprong in Beieren, alwaar men het Weizenbier noemt. Weizen is Duits voor tarwe, het graan dat de hoofdrol speelt bij de bereiding van deze bieren, zowel bij de Duitse als bij de Belgische variant. Het maakt doorgaans tussen de 40 en 60 procent van de brouwgranen uit. Weizenbier is dus tarwebier en geen witbier.

Tarwe geeft een lichtzurige, romige smaak en dat vinden we bij beide biertypen terug. De verschillen zitten in twee belangrijke zaken: Belgisch witbier wordt met kruidenbuiltjes op smaak gebracht, bij Duits Weizenbier mag dat – vanwege het Reinheitsgebot – absoluut niet. Duitse brouwers geven de karakteristieke smaak via hun speciaal gekweekte gisten aan het bier: aroma’s van groene appel, banaan en abrikoos vind je altijd terug. De Belgen gebruiken graag anijs, koriander en curaçaoschil. Een schijfje citroen in het bier hoort bij geen van beiden thuis: dit schandalige gebruik lijkt vrijwel uitgestorven, Godlof.

Daarnaast kennen we Belgisch witbier alleen ongefilterd; Weizenbier komt in meer varianten. Hefeweizen is de ongefilterde, meest voorkomende versie: Hefe betekent gist, dat extra smaak geeft. Kristallweizen is de gefilterde variant en Dunkelweizen is met donkere mout gemaakt. De smaakverschillen zijn aanzienlijk: Dunkelweizen is kruidig, Hefeweizen romig-fruitig, witbier rins en Kristall minder intens vanwege het filteren. Geen van alle zijn het witte bieren maar tarwebieren.

Studeertip
Een van de bekendste Hefeweizen brouwerijen is de Bayerische Staatsbrauerei Weihenstephan, even boven München in Freising gelegen. De brouwerij is niet alleen de oudste ter wereld – in 1040 begon men er te brouwen – maar herbergt ook de campus van de brouwfaculteit van de Universiteit van München. De brouwerij is eigendom van het Beierse Ministerie van Cultuur.